หมากรุกอาจเป็นความหวังใหม่ของเด็กๆ ในสลัมประเทศไนจีเรีย เมื่อบาบาทุนเด โอนาโคยา ครูวัย 24 ปี ริเริ่มโครงการหมากรุกในสลัม ด้วยความหวังจะเป็นพื้นที่ให้เยาวชนในย่านเสื่อมโทรมได้พัฒนาตัวเอง และแสดงให้สังคมได้เห็นถึงศักยภาพและปัญหาของเด็กๆ ในสลัม

ในเดือนกันยายน ปี 2018 โอนาโคยา นักหมากรุกมากประสบการณ์ ได้เริ่มโครงการ 'หมากรุกในสลัม' (Chess in Slums) ในเมืองอิโคโรดู รัฐเลกอส (Lagos) ซึ่งถูกตัดขาดจากย่านธุรกิจใจกลางเมืองที่เปี่ยมด้วยชีวิตชีวา โดยหวังว่านี่จะเป็นพื้นที่ให้เยาวชนได้เล่นและเรียนรู้ ในย่านเสื่อมโทรมที่เด็กหลายคนไม่มีโอกาสเรียนหนังสือและต้องทำงานเพื่อช่วยหาเลี้ยงครอบครัว

อาสาสมัครของโครงการจะแบ่งเด็กออกเป็นกลุ่มเพื่อเรียนรู้และฝึกฝนการเล่นหมากรุกในเต็นท์ที่ตั้งขึ้นอย่างง่ายๆ เด็กเล็กจะร้องเพลงเกี่ยวกับหมากรุกเพื่อช่วยจำกฎกติกา ขณะที่เด็กโตโขกหมากแข่งกันอย่างจริงจัง โดยใช้แอปฯ ในสมาร์ตโฟนเพื่อจับเวลาและบันทึกการแข่งขันไว้ทบทวนข้อผิดพลาดและความสำเร็จของของตัวเอง

คุณครูที่ริเริ่มโครงการนี้เขาบอกไว้ว่า "ผมเชื่อในหมากรุกเพราะมันช่วยเรื่องกระบวนการคิด ความคิดสร้างสรรค์ สมาธิ มันเป็นเหมือนอาหารสมอง" พร้อมเสริมว่าตัวเองก็โตมาในย่านสลัม และการรู้จักกับหมากรุกในวัยเด็กก็ช่วยเขาไว้ จึงอยากนำมันกลับมาเผยแพร่สู่ชุมชุนที่เขาเติบโตมา

โอนาโคยา ผู้ริเริ่มโครงการกล่าวว่า ในทีแรกนั้นหวังเพียงจะสอนเด็กสัก 20 คน แต่เด็กๆ ก็พาเพื่อนกันมามากขึ้นเรื่อย และเดิมทีเขาคิดจะสอนให้เด็กเล่นหมากรุก เพื่อช่วยเสริมความมั่นใจให้พวกเขา แต่ดูเหมือนว่าในปัจจุบันมันกลับมีความหมายมากกว่านั้นในฐานะประตูสู่โอกาสอื่นๆ ในชีวิต โดยโอนาโคโยเล่ากับบีบีซีว่ามีอย่างน้อย 3 คนที่นี่ได้รับทุนการศึกษาตลอดชีวิตแล้ว

โครงการนี้แสดงศักยภาพของเด็กในชุมชนออกมาหลายต่อหลายคน และการโพสต์เรื่องของโครงการในโซเชียลก็ดึงดูดความสนใจให้สังคมมองเห็นสิ่งความพยายามของเด็กๆ ในชุมชนชายขอบแห่งนี้

เอเอฟพีรายงานว่า โอดูนาโย โอลูโคยา อายุ 10 ขวบ ได้เข้าร่วมชมรมหมากรุกในสลัมแห่งนี้เมื่อเดือนมกราคม สี่เดือนให้หลังเธอก็ได้ที่หนึ่งในระดับชาติในรุ่นอายุของเธอ

จามิว นินีโลโว เด็กชายวัย 14 ปี ผู้ออกจากโรงเรียนมาทำงานในอู่ซ่อมรถ เลี้ยงดูแม่ขาพิการ ก็ได้รู้จักกับหมากรุกที่นี่เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ และกลายเป็นผู้เล่นอันดับหนึ่งของชมรมแล้วในขณะนี้ โดยเขาชนะการแข่งขันทัวร์นาเมนต์ในเดือนเมษายน และมีผู้บริจาคที่เป็นพาร์ตเนอร์กับโครงการหมารุกในสลัม ประทับใจกระทั่งสนับสนุนทุนการศึกษาในระดับมัธยมให้กับเขา

"หมากรุกจะช่วยให้ผมได้เป็นวิศวกรเครื่องกลด้วยการส่งให้ผมได้เรียนหนังสือ" นีนีโลโวกล่าวกับเอเอฟพี

ทั้งนี้ ชื่อเสียงด้านเกมครอสเวิร์ดหรือสแครบเบิล (Scrabble) เกมต่อคำศัพท์ของไนจีเรียยังคงโด่งดังกว่าหมากรุก โดยมีผู้เล่นติดอันดับท็อป 100 ของโลก ถึง 29 คน

สำหรับหมากรุกนั้น ในปัจจุบัน สมาพันธ์หมากรุกสากลโลก (FIDE World Chess Federation) ซึ่งจันอันดับไนจีเรียเป็นประเทศที่มีผู้เล่นระดับท็อปอยู่ในอันดับที่ 88 ของโลก จากทั้งหมด 186 ประเทศ ขณะที่ประเทศไทยอยู่อันดับที่ 117 กระนั้น อย่างไรก็ตามไนจีเรียยังคงไม่มีใครได้เป็นนักหมากรุกระดับแกรนด์มาสเตอร์ หรือระดับสูงสุดของวงการหมากรุกซึ่งรับรองโดยสมาพันธ์ฯ

โอนาโคยา กล่าวว่าหมากรุกยังคงตามหลังเกมครอสเวิร์ดด้วยปัญหาด้านภาพลักษณ์ว่าเล่นยาก เข้าถึงยากกว่า เขาเล่าว่าอิโคโรดูเป็นเมืองยากจนที่เต็มไปด้วยปัญหา หากเด็กๆ เล่นหมากรุกได้ชำนาญ ทั้งที่คนไม่คิดว่าพวกเขาจะรู้จักหมากรุกด้วยซ้ำ ก็จะช่วยแสดงศักยภาพของพวกเขาออกมาและช่วยเสริมความมั่นใจในตัวเองด้วย

"ในเกมหมากรุก เบี้ยก็เลื่อนขั้นเป็นควีนได้ คุณสามารถโตเป็นคนที่ยิ่งใหญ่ได้ แม้จะมีข้อจำกัดจากการอยู่ในชุมชนนี้" โอนาโคยา กล่าวกับบีบีซี