คำว่า "ปริญญา" ถูกนำมาใช้กล่าวแทน ผู้ที่ได้รับ "การศึกษา" ซึ่งเป็นที่ยอมรับโดยทั่วกันว่า เป็นการศึกษาที่เป็นระบบ ระเบียบ มีการเล่าเรียนในสถาบันหรือมหาวิทยาลัย ซึ่งเมื่อจบหลักสูตร มีการลงทะเบียนครบหน่วยกิต และสอบผ่านตามเกณฑ์ที่กำหนด ก็จะได้รับการยกย่องว่า เป็น "บัณฑิต" หรือ "มหาบัณฑิต" ตามแต่ระดับการศึกษา จากนั้นจะมีพิธีรับปริญญา ที่คล้ายเป็นบทสรุปทางการศึกษา เป็นการประกาศกลายๆ ให้คนรู้ว่า ฉันมีความรู้ มีการศึกษา มีปริญญา 

 

 

 ความคิดที่ว่า คนที่มี "ปริญญา" เป็นคนมีความรู้ มีปัญญา กลายมาเป็นมายาคติร่วมกันของ พ่อแม่จำนวนมากในสังคมไทย ทุกคนยอมตรากตรำทำงาน เพื่อ "ปริญญา" ของลูก จะต้องเสียเงินแสน เงินล้าน ขอให้ลูกได้เล่าเรียน ได้ชื่อว่า "มีปริญญา" จะต้องเสียเท่าไหร่ก็ยอม  

 

 

อย่างไรก็ตาม ในเวลาต่อมา "ปริญญา"  กลายเป็นวาระแห่งการเฉลิมฉลองอย่างเอิกเกริก หลายครอบครัวสูญเสียเงินจำนวนมาก ในการลงทุนกับปริญญา มิหนำซ้ำ หลายคนที่จบปริญญา ยังยกตัวข่ม "คนธรรมดา" ที่ไร้การศึกษา (ในระบบ) ว่าเป็นคนไม่มีความรู้ ไม่มีปัญญา โดยมีการจับกลุ่ม สร้างชนชั้นทางการศึกษา ยกพวกที่มีปริญญา ว่าเป็นผู้ที่มีความรู้ มีปัญญา "มากกว่า"

 

 

เรื่องนี้ทำให้ "ปริญญา" กลายเป็นสิ่งมายา ที่เพียงแค่มีเงิน ก็ซื้อมา ตามหลักสูตร "จ่ายครบจบแน่"  กระแสเป็นข่าวตามหน้าหนังสือพิมพ์ ปัญหานี้เกิดขึ้น เพราะคนส่วนใหญ่ ไม่ต้องการถูกกล่าวหาว่า ไร้การศึกษา ไม่มีความรู้ ไม่มีปริญญา เลยต้อง "ซื้อปริญญา" มาประดับร่างกาย   

 

 

แท้ที่จริงแล้ว ปริญญาไม่ได้บอกว่าระดับความรู้ วุฒิภาวะ  คนจะมีความรู้ มีการศึกษาได้ดีต้องอยู่ในสังคมที่มีเสรีภาพให้คนได้เข้าถึงความรู้อย่างกว้างขวาง ไม่เป็นกบในกะลา ไม่ปิดกั้นตนเอง ไม่หลงตนเอง มีสำนึกในเชิงเปรียบเทียบสังคมของตนเองกับสังคมอื่น มีความกระตือรือร้นที่จะรู้จักสังคมอื่นๆ  สังคมที่เซ็นเซอร์น้อย ก็จะเป็นสังคมที่เอื้อให้คนมีความรู้มาก  เพราะเป็นสังคมที่เอื้อให้คนตั้งคำถาม คิด และหาคำตอบด้วยตนเอง มากกว่าจะมองหาคำตอบสำเร็จรูป